ભારતનું પ્રથમ જ્યોતર્લિંગ

 સોમનાથ મંદિર, જે ગુજરાતના પ્રભાસપાટણ (વેરાવલ) નજીક પ્રભાસમાં આવેલું છે, ભારતના સૌથી પુજ્ય હિન્દુ મંદિરોમાંનું એક છે. આ મંદિર ભગવાન શિવને સમર્પિત છે અને તે ભારતમાં  12 જેટલી જયોતિર્લિંગો પૈકી પ્રથમ છે. સોમનાથનું આધ્યાત્મિક, ઐતિહાસિક અને સાંસ્કૃતિક મહત્વ ખૂબ મોટું છે, અને તેને "ચિંતામણિ મંદિર" તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, કેમ કે તેનો વારંવાર નાશ અને પુનર્નિર્માણ થયો છે.

હિન્દુ પુરાણો મુજબ, સોમનાથ તે સ્થાન છે જ્યાં ચંદ્રદેવ (સોમ) ભગવાન શિવની પૂજા કરવા આવ્યા હતા અને શ્રાપમાંથી મુક્તિ મેળવી. કહેવામાં આવે છે કે ચંદ્રદેવે આ મંદિર નું નિર્માણ કર્યું હતું, અને આ મંદિર હજારો વર્ષોથી યાત્રાધામ રહ્યું છે.

સોમનાથ મંદિરે ઘણાં આક્રમણો અને પીડાઓનો સામનો કર્યો છે. તે ઘણી વખત વિદેશી આક્રમણકારીઓથી લૂંટાઇ ગયું, ખાસ કરીને મહમૂદ ગઝનીએ 11મી સદીમાં આ મંદિરને લૂંટવા અને તેની મૂલ્યવાન વસ્તુઓને લઈ જવા માટે આક્રમણ કર્યું. આ હુમલાઓ છતાં, મંદિરને વારંવાર પુનર્નિર્માણ કરવામાં આવ્યું હતું, જેમાં સૌરાષ્ટ્રના રાજાઓનું યોગદાન મહત્વપૂર્ણ હતું. તેઓએ ઘણી વખત આ મંદિરનું પુનર્નિર્માણ કરાવ્યું હતું. ચાલુક્ય અને સોલંકી વંશના શાસકો દ્વારા પણ આ મંદિરનું પુનઃનર્માણ થયું હતું.

આધુનિક સમયમાં, ભારતની સ્વાતંત્ર્ય માટે પછી, 1951માં સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલના નેતૃત્વમાં સોમનાથ મંદિરનો પુનર્નિર્માણ કરવામાં આવ્યો. આ નવું મંદિર એક સુંદર માળખું છે, જેમાં ચાલુક્ય અને આધુનિક ભવનશૈલીઓનો ભંડોળ છે. આ મંદિરનું મકાન સુંદર ગુંજી, ઝૂકી છત્રી સાથે છે અને તેના ટાવરની પાસે ભગવાન શિવનું મહાન આલેખન છે.

આજે સોમનાથ મંદિર એક મહત્વપૂર્ણ યાત્રા સ્થળ છે અને દર વર્ષે લાખો ભક્તો અહીં ભગવાન શિવની આરાધના માટે પધારતા છે. આ માત્ર એક ધાર્મિક કેન્દ્ર નહિ, પરંતુ ભારતની સંસ્કૃતિ અને સંઘર્ષનું પ્રતીક છે, જે શ્રદ્ધા અને મજબૂતીનું પ્રતીક છે